Verkondiging op Pinksterzondag 2011 in de Jeruzalemkerk te Amsterdam,
door ds. Bas van der Graaf
Orde van dienst
Welkom en mededelingen
Voorbereiding
Intochtslied: Gezang 242: 1 en 2 (orgel)
Stil gebed
Bemoediging en groet
Lofprijzing en aanbidding
- Gezang 242: 3 en 7(orgel)
- Opwekking 553 (band)
- Opwekking 281 Als een hert (band)
Twee getuigenissen: Janneke en Rianne
Nadering tot God
-Gebod of belofte van God: Ezechiël 11: 17-20
-Gebed om de Heilige Geest
-Paar woorden voor de kinderen
-Zingen (band): Discipellied
-(Kinderen nevendienst)
Twee getuigenissen: Talitha en Walter
Het Woord van God
-Lied: Psalm 86: 4 en 5 (orgel)
-Bijbellezing: -Handelingen 2: 1-13
-Johannes 14: 22-29
-Tekst voor de verkondiging: Johannes 14:26
-Verkondiging, met als thema: De Heilige Geest als innerlijke leermeester
Ons antwoord
Zingen: Gezang 249 Wij leven van de wind (orgel)
Belijdenis van het geloof
-Twee getuigenissen: Henrike en Tirza
-Onderwijzing
-Vragen
-Belijdenis
-Vraag aan de gemeente
-Zingen: Op Toonhoogte 160 (staande)
Dankgebed en voorbeden
Inzameling van de gaven
Zingen: Gezang 477 (orgel)
Zegen
Gemeente, gasten in ons midden, nieuwe leden,
Als je Handelingen 2 op je in laat werken krijg je de indruk dat het Pinksterfeest het feest is van de bijzondere ervaringen. Er gebeurt immers nogal wat met die leerlingen van Jezus in Jeruzalem. Het hele huis wordt vervuld door het geluid van een enorme windvlaag (moet je je voorstellen dat dit vanmorgen zou gebeuren), ze kregen een soort vlammen op hun hoofd die zich als vuurtongen verspreidden, ze werden allemaal vervuld van de Heilige Geest en begonnen prompt in vreemde talen te spreken, zoals de Geest het hun ingaf. Bij elkaar opgeteld een hele belevenis, die de mensen een ongelooflijke ervaring van Gods aanwezigheid moet hebben gegeven.
Nu hebben wij het op de belijdeniscatechese ook regelmatig over de ervaring van God gehad. En dan vroeg ik het ook aan jullie, wat jullie zoal van God, van Jezus hebben ervaren tot nu toe. En wat me opviel in jullie antwoorden was de terughoudendheid, de voorzichtigheid. Jullie hadden het niet over grote en diepe ervaringen, maar eerder over momenten dat je je geholpen wist of rust kreeg. Ik had de indruk dat jullie er meer vragen over hadden dan antwoorden. En bij de voorbereiding dacht ik: het is maar goed dat de ervaringen uit Handelingen 2 geen voorwaarden zijn om belijdenis te kunnen doen, want dan hadden júllie hier vanmorgen niet gestaan en heel veel anderen die jullie voorgingen ook niet.
Nee, als het er op aankomt spreekt het niet vanzelf dat we alles wat we wéten over God ook in ons hart erváren. Geloofskennis is niet zomaar geloofservaring. Wat in ons hoofd zit kom niet zomaar vanzelf in ons hart. Maar de vraag is natuurlijk: hoe belangrijk is de ervaring van het geloof? Is die ervaring de basis van het geloof en wil de Geest ons vooral allemaal ervaringen geven? Of zit het toch anders? Ik denk dat de tekst van vanmorgen -vers 26- ons daar het nodige over duidelijk maakt. Jezus vertelt daar over de Geest als innerlijke leermeester.
*Laten we eerst even kijken hoe Jezus de Geest hier noemt. In de vertaling de we lazen vanmorgen staat: de pleitbezorger. Dat is een mogelijke vertaling van het Griekse woord 'parakletos' dat hier gebruikt wordt. Maar in de Naardense Bijbel vinden we een andere vertaling, die ik mooier en passender vindt. Daar staat namelijk: gids-en-helper en die drie woorden zijn door streepjes verbonden, zodat ze nauw met elkaar verbonden zijn.
Gids-en-helper. De Heilige Geest is dus allereerst een gids. Iemand die de weg wijst en de weg kent. Die je door vreemd gebied leidt waar je de weg niet kent, maar die je ook dingen aanwijst die je anders over het hoofd zou zien en je er uitleg over geeft. In allerlei omstandigheden van het leven kunnen we niet gewoon niet zonder gids om de weg te vinden. En zo is het dus ook in geestelijke dingen, in het gebied van de geest, van spiritualiteit. Het is niet zo vreemd dat heel veel mensen vandaag op zoek zijn naar gidsen die hen de weg kunnen wijzen in het leven. Ik zou zelfs zeggen: zelfs degenen die er níet naar op zoek zijn houden zichzelf voor de gek, want niemand kan op eigen kracht de weg vinden. Nu, volgens Jezus is de Geest van God een buitengewoon goede, betrouwbare gids. Hij is immers de Heilige Geest. En Heilig betekent: buitengewoon, door God voor zijn bedoelingen apart gezet. Wie zich door die Geest laat leiden zal niet verdwalen.
En bovendien is de Heilige Geest een helper. Iemand die te hulp schiet als wij het niet redden, in allerlei opzichten. Een helper op de levensweg, een helper in nood.
Dat is dus de Geest van Pinksteren die Jezus aan zijn leerlingen en aan de wereld belooft. Dat belooft wat, denk ik dan. Voor jullie die vandaag belijdenis van het geloof afleggen. Voor zoekende mensen, misschien ook hier vandaag. Voor mensen soms zonder dat ze het weten verdwaald zijn. Voor mensen die al jaren in de kerk zitten. Toch?
*De Heilige Geest als gids-en-helper. Dat klink heel beloftevol, maar ook nog een beetje vaag. Want hoe werkt de Geest dan? Puur op ons gevoel? Op onze intuïtie? Nou, volgens Jezus is het concreter, aanwijsbaarder.
Want om te beginnen zeg Jezus: de gids-en-helper 'zal jullie alles leren'. De gids-en-helper is dus eerst en vooral een leraar. Een innerlijke leraar. Maar wat leert hij ons? Alles, zegt Jezus. Alles? Ja, alles wat nodig is in het leven met God en om in het leven niet te verdwalen.
Betekent dat de Geest ons dus allemaal geheime kennis toevertrouwt uit allerlei verborgen bronnen of ons diepste innerlijk? Dat zou je dan denken, maar zo is het niet. Vanuit het geheel van het onderwijs van Jezus wordt duidelijk dat hij met het woordje 'alles' hier allereerst verwijst naar het onderwijs zoals hij dat zelf gegeven heeft. Het onderwijs, dat weer geworteld is in en voortbouwt op het onderwijs van de openbaring aan Israël zoals we die in het Oude Testament vinden.
Het onderwijs van de Geest zal er dus vooral in bestaan dat hij de betekenis van de woorden van God zal duidelijk maken en toepassen in ons leven nu. Johannes Calvijn zegt het zo: 'Christus belooft een Geest, die de leer van het Evangelie onderschrijven en bevestigen zal.'
De Heilige Geest zal ons dus steeds weer naar het Woord van God brengen, daar onze ogen en ons hart voor openen en dat Woord dan ook toepassen in ons leven. Dat de woorden van God, van het Evangelie, ons gaan aanspreken en overtuigen, dat ze in ons hart gaan resoneren en een bron voor ons leven worden, dat is wat de Heilige Geest voor volgelingen van Jezus, voor ons wil doen. 'En als hun dat niet aanstonds blijkt', zegt Calvijn dan, ' beveelt hij hen vol goede moed te zijn, tot de Geest, als de inwendige leermeester, hetzelfde in hun hart spreekt.' Hetzelfde. Dus: wat God, wat Jezus eerst hebben gezegd en gedaan.
*De Heilige Geest zal dus alles wat Jezus ons gezegd heeft leren. Dat is al geweldig. Maar het is niet het enige. Want Jezus belooft ook nog dit: 'en (hij zal) alles in herinnering brengen wat ik tegen jullie gezegd heb.'
Dat heb ik altijd een van de meest intrigerende beloften over de Heilige Geest gevonden, vooral omdat ik zelf zo'n slecht geheugen heb. Bijbelteksten uit mijn hoofd leren is bijvoorbeeld nooit mij sterkste gave geweest. Maar los daarvan, ons geheugen is natuurlijk een wonderlijke wereld op zich. Stel nou eens dat je alles wat Jezus gezegd heeft letterlijk in je hoofd heb zitten. Fotografisch. En stel dat je in een situatie zit waarin je je echt een richtingwoord van de Heer nodig hebt. Hoe vind je dat woord dan in al die kennis die in je hoofd zit?
De meesten van ons hebben wel eens meegemaakt dat zich dan opeens zo'n woord aandient, als een spontane verbinding. Dat zou je kunnen verklaren als de werking van het onderbewustzijn, of van associatie of van razendsnel rekenwerk van onze hersencomputer. Maar gelovigen door de eeuwen heen hebben steeds opnieuw ervaren dat het ook de Heilige Geest was die zulke verbindingen legde. Dat de gids-en-helper hen op die manier de weg wees, verder leidde en hulp gaf. Konden ze dat bewijzen? Nee, natuurlijk niet. Maar ze konden het wel geloven. En omdat dingen bevestigd werden én dit ook de ervaring was van zoveel medegelovigen, gingen ze er bewust om bidden en er zich voor openstellen. Dat is ook mijn ervaring geweest, keer op keer, tot mijn grote vreugde.
Ik hoop zeer dat jullie, die vandaag belijdenis doen, de waarheid van deze belofte zullen ervaren. Dat de dingen die jullie soms van jongs af aan al geleerd hebben, die we het afgelopen jaar hebben besproken, steeds opnieuw door de Geest in herinnering worden gebracht. Ik moedig jullie aan je daarvoor open te stellen, ervoor te bidden, je te laten verrassen en verder leiden. Er zit meer in je hoofd dan je hart nu bevatten kan!!
*Laten we even terug gaan naar die vraag van het begin, van die ervaring van het geloof. Geeft Jezus daar in dit stukje van zijn onderwijs nu een antwoord op? Ik denk het zeker. Want nergens maakt hij duidelijker hoe het zit met die verhouding tussen kennis en ervaring.
Het is duidelijk dat de Heilige Geest werkt in ons innerlijke leven, in ons hart, onze geest, onze ziel. Sterker nog: op een andere plaats belooft Jezus dat de Geest in ons wil komen wonen (waardoor ook de Vader en de Zoon in ons komen wonen). Het werk van de Geest zal dus altijd met ervaring gepaard gaan: je zult er wat van merken, voelen, ondervinden.
Maar hoe waar het ook is dat de Geest in ons innerlijk werkt, hij maakt onze ervaring nooit tot basis van ons geloof of ons leven met God. Die basis ligt bij de woorden van God, bij het Evangelie, bij de beloften en de geboden van het Oude Testament, kortom bij het geopenbaarde Woord. De Geest laat ons niet dobberen op de woelige wateren van onze emoties of ervaringen, maar verankert ons bestaan in het vaste en zekere getuigenis van het Woord van God. Steeds opnieuw leert hij ons dat woord kennen zodat we er meer en meer op leren vertrouwen.
*Begrijpen vanuit dit alles een beetje waarom Pinksteren zo'n mooi feest is? De komst van de Heilige Geest in de wereld opent zo'n schat aan mogelijkheden en zo'n geweldige bron van inspiratie, daar vormt dit stukje uit Johannes 14 maar een heel klein onderdeeltje van. En de viering van dit feest daagt dus uit, om die rijkdom van Gods Geest te ontdekken, je ervoor te openen, je te laten meenemen. Want de Heilige Geest kan en wil echt een wereld voor ons openen. Een wereld van woorden die je niet bedenkt maar je denken totaal veranderen.
Ik zou me kunnen voorstellen dat sommigen hier vanmorgen heel erg verlangen naar innerlijke leiding in hun leven. Dat de leegte nu eindelijk gevuld wordt, dat er woorden zijn waar je op kunt koersen en die houvast geven. Dat je hart vervuld wordt. Zou je het aandurven deze woorden van Jezus over de Geest als innerlijke leermeester serieus te nemen? Hier in de JK komt sinds kort iemand die echt helemaal vast is gelopen op de leegte van haar zogenaamd gevulde leven en die de waarheid van deze belofte van Jezus begint te ontdekken. En zij zegt: dat gun ik echt iedereen!
En jullie, nieuwe leden, staan in veel opzichten ook nog maar aan het begin. Vandaag is een bijzondere dag, een mijlpaal, maar zeker geen eindpunt. Belijdenis doen is zeker geen eindexamen geloven!Integendeel: belijdenis doen is zeggen dat je discipel, leerling van Jezus wil zijn, om steeds meer en steeds dieper te ontdekken wat hij je wil geven en zeggen. En ook degenen om jullie heen die al jaren geleden belijdenis van het geloof aflegden zullen straks bij het feliciteren erkennen dat ze niet minder maar juist meer leerling zijn geworden. Geloven is leren, een leven lang. Maar wat is het dan geweldig om op deze Pinksterdag de vaste en zekere belofte mee te krijgen dat de Heilige Geest onze innerlijke leermeester zal zijn. Nog een keer Calvijn: 'En opdat de lust tot leren in ons niet verflauwt of wij tot wanhoop vervallen, als wij niet meteen de bedoeling van Christus vatten als hij spreekt, laten we dan bedenken dat dit tot ons allemaal gezegd wordt, namelijk 'de Geest zal u in herinnering brengen wat ik gesproken heb.'
Aan Augustinus wordt het volgende gebed toegeschreven (ik moest er vanmorgen opeens weer aan denken, daar heb je weer zoiets). Daar wil ik mee eindigen.
Fluister mij in, Heilige Geest:
ik zal het goede denken.
Spoor me aan, Heilige Geest:
ik zal het goede doen.
Verlok me, Heilige Geest:
ik zal het goede zoeken.
Geef me kracht, Heilige Geest:
ik zal het goede vasthouden.
Bescherm me, Heilige Geest:
ik zal het goede nooit verliezen.
Amen
Geen opmerkingen:
Een reactie posten